Άρση του καμποτάζ: ένα κατάλοιπο της Μεταπολίτευσης ECONOMIST ΙΟΥΛΙΟΣ 2011

Η κωλυσιεργία της μη άρσης του καμποτάζ στο χώρο της κρουαζιέρας προκαλεί αίσθηση για το έλλειμμα πολιτικής βούλησης εκ μέρους της κυβέρνησης για την προώθηση διαρθρωτικών αλλαγών. Έλλειμμα που στην προκειμένη περίπτωση κοστίζει ακριβά στην ελληνική οικονομία, ιδίως δε στο νησιωτικό χώρο που ήδη υποφέρει από το έλλειμμα πολιτικής περιφερειακής ανάπτυξης.

Το καμποτάζ απαγορεύει σε ξένες εταιρίες κρουαζιερόπλοιων (με ξένη σημαία) να επιβιβάσουν και να αποβιβάσουν κόσμο στην Ελλάδα, παρέχοντας αποκλειστικό δικαίωμα εκμετάλλευσης των ακτοπλοϊκών συγκοινωνιών από πλοία ελληνικής σημαίας και ελληνικής πλοιοκτησίας. Στην περίπτωση της κρουαζιέρας το προστατευτικό για τα ελληνικά πληρώματα καθεστώς του καμποτάζ που ισχύει στην Ελλάδα προβλέπει ότι κρουαζιερόπλοια οποία έχουν υψωμένες σημαίες τρίτων χωρών εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν μπορούν να παραλάβουν και να αποβιβάσουν έναν επιβάτη-τουρίστα στο ίδιο λιμάνι εντός της ελληνικής επικράτειας.

Αποτελεί ένα κατάλοιπο της Μεταπολίτευσης καθώς παρότι είναι μια καταφανής στρέβλωση στη λειτουργία της ακτοπλοΐας και ιδίως της κρουαζιέρας, οι μεταπολιτευτικές κυβερνήσεις δεν προχώρησαν ποτέ δραστικά σε μια αλλαγή νομικού καθεστώτος. Τα τελευταία χρόνια υπήρξαν προσπάθειες, στην περίοδο διακυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας, που προσέκρουαν στη λυσσώδη αντίδραση του ΠΑΣΟΚ και της Αριστεράς. Άλλωστε ανάλογη εικόνα υπήρξε και σε άλλες περιπτώσεις προσπαθειών για διαρθρωτικές αλλαγές όπως στις ΔΕΚΟ και στο χώρο των πανεπιστημίων.

Το ζήτημα τέθηκε εκ νέου στο προσκήνιο λόγω της πρότασης του Αντώνη Σαμαρά, στο πλαίσιο των 23 μέτρων-ανάσα για την ανάπτυξη που διατύπωσε το Φεβρουάριο του 2010, για άμεση και πλήρη άρση του καμποτάζ στην κρουαζιέρα. Μια πρόταση με μηδενικό δημοσιονομικό κόστος που υπολογίζεται ότι μπορεί να συνεισφέρει περίπου 1 δις ευρώ στην ελληνική οικονομία ετησίως, σε αυτή την κρίσιμη συγκυρία. Δυστυχώς και πάλι οι κομματικές αγκυλώσεις και οι παλινωδίες της κυβέρνησης κόστισαν άλλη μια τουριστική περίοδο. Το ΠΑΣΟΚ επέλεξε καθυστερημένα, εν μέσω της τουριστικής περιόδου του 2010 να φέρει, στο πλαίσιο των διαρθρωτικών αλλαγών που συμπεριελήφθησαν στο Μνημόνιο, μια εν μέρει άρση του καμποτάζ στην ακτοπλοΐα. Ο χρόνος που επελέγη για αυτή την πρωτοβουλία ήταν εκ των πραγμάτων ακατάλληλος καθώς έδωσε την ευκαιρία στα συνδικάτα που αντιτίθενται στην κατάργηση του καμποτάζ να αντιδράσουν έντονα στα λιμάνια προκαλώντας σοβαρά προβλήματα στην τουριστική κίνηση και τον εφοδιασμό των νησιών. Παράλληλα, μια καθοριστική πρόβλεψη της ρύθμισης που έφερε η κυβέρνηση, η υποχρέωση των εταιρειών κρουαζιέρας να συνάπτουν τριετείς συμβάσεις με το ελληνικό δημόσιο, αποτελεί ένα κρίσιμο εμπόδιο για την πρόοδο της άρσης του καμποτάζ.

Η χώρα απώλεσε το 2010 μια σημαντική ευκαιρία για την προσέλκυση σημαντικού τμήματος της αγοράς της κρουαζιέρας στη Μεσόγειο, παρότι υπήρξε το παράθυρο ευκαιρίας λόγω των αναταραχών σε όλη τη Βόρειο Αφρική, λόγω αυτών των γραφειοκρατικών ρυθμίσεων. Είναι καιρός, υπό το βάρος της αφόρητης οικονομικής καχεξίας της χώρας μας, να παρακαμφθούν αγκυλώσεις και μικροσυμφέροντα και να υπάρξει μια ουσιαστική τομή σε ένα προνομιακό χώρο όπως είναι ο τουρισμός. Με δεδομένο ότι η κρουαζιέρα αφορά ποιοτικό τουρισμό με υψηλή κατά κεφαλή δαπάνη, είναι απαραίτητο να γίνουν όλες οι απαραίτητες ρυθμίσεις και διευθετήσεις που θα καταστήσουν την πατρίδα μας σημαντικό προορισμό για την κρουαζιέρα.

Τις προτάσεις Σαμαρά υιοθετεί η κυβέρνηση για τη φορολογική μεταρρύθμιση

Σχόλιο της Ημέρας 11.07.2011

Δημοσιεύματα του τύπου αναφέρονται στις προθέσεις της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ για τη φορολογική μεταρρύθμιση που προωθεί το υπουργείο Οικονομικών.

Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα αυτά, το υπουργείο προσανατολίζεται στη μείωση του συντελεστή φορολογίας των επιχειρήσεων στο 15%, στον περιορισμό του ΦΠΑ στο 20% από 23% καθώς και στην απλοποίηση της φορολογικής νομοθεσίας με κατάργηση του Κώδικα Βιβλίων και Στοιχείων.

Αυτές οι προτάσεις σας θυμίζουν τίποτα; Για να μην αναρωτιέστε ιδιαίτερα, αποτελούν κεντρικές προτάσεις της συνολικής οικονομικής πρότασης της Νέας Δημοκρατίας, όπως τη διατύπωσε ο Αντώνης Σαμαράς στο Ζάππειο ΙΙ, με μικρές μόνο διαφοροποιήσεις.

Προτάσεις που όταν διατυπώθηκαν όμως, απορρίφθηκαν αμέσως από την κυβέρνηση, μάλιστα ο τότε υπουργός Οικονομικών Γ. Παπακωνσταντίνου μιλούσε για εκτόξευση του ελλείμματος σε περίπτωση που υιοθετούνταν.

Προτάσεις που αποτελούν το βασικό πυρήνα της πρότασης της Νέας Δημοκρατίας για επαναδιαπραγμάτευση του Μνημονίου, που σήμερα ισοπεδώνει την ελληνική οικονομία, τις οποίες υποτίθεται απέρριπτε η Τρόικα.

Το σημαντικό από αυτή την πρόθεση της κυβέρνησης δεν είναι ότι το ΠΑΣΟΚ αναιρεί μόνο του σταδιακά όλα τα επιχειρήματα που επικαλέστηκε όλο αυτόν τον καιρό για να χτίσει το εκβιαστικό δίλημμα Μνημόνιο ή χρεωκοπία. Το σημαντικό είναι ότι η αίσθηση ότι το μείγμα πολιτικής που οδήγησε στα μαζικά λουκέτα, στην ανεργία του 40% των νέων, στο νέο κύμα μετανάστευσης από την πατρίδα μας, δεν επιβλήθηκε από την Τρόικα αλλά ήταν μια πολιτική επιλογή του Γιώργου Παπανδρέου και της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ.

Σταδιακή δικαίωση των θέσεων Σαμαρά από τα διεθνή ΜΜΕ

Σχόλιο της ημέρας 08.07.2011

Νέο δημοσίευμα, αυτή τη φορά των New York Times, έρχεται να διευρύνει το μέτωπο αποδοχής των θέσεων του Αντώνη Σαμαρά εκ μέρους των διεθνών ΜΜΕ, για ανάγκη αλλαγής του οικονομικού μείγματος που εφαρμόζεται. Είχε προηγηθεί αντίστοιχο δημοσίευμα προχθές της Wall Street Journal, ενώ το τελευταίο δεκαπενθήμερο υπήρξαν άρθρα στην ίδια γραμμή στη βρετανική Guardian και τους γερμανικούς Financial Times.

Αποτέλεσμα αυτής της αποδοχής των θέσεων Σαμαρά από τα διεθνή ΜΜΕ είναι η αυξανόμενη εμπέδωση στο εσωτερικό πολιτικό μέτωπο ότι ο Σαμαράς ορθώς ανέλαβε το ρίσκο πέρυσι καταψηφίζοντας το Μνημόνιο. Πιο σημαντικό όμως για την πατρίδα μας είναι η ενίσχυση της εκτίμησης διεθνώς ότι η πολιτική της Τρόικας και της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ πρέπει να αλλάξει, ότι πρέπει να υπάρξει ριζική αναδιαπραγμάτευση του Μνημονίου, που αποτελεί τη κεντρική θέση του Αντώνη Σαμαρά και της Νέας Δημοκρατίας.

Η ανάγκη ανασυγκρότησης του Δημοσίου ECONOMISΤ Μάιος 2011

Η αναποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης αποτελεί μια βασική, ενδεχομένως τη βασικότερη, αιτία που η ελληνική οικονομία δεν μπορεί να αξιοποιήσει τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα και να αναλάβει μια αναπτυξιακή τροχιά. Αναποτελεσματικότητα που πηγάζει από τις χρόνιες παρεμβάσεις του κομματικού συστήματος στη λειτουργία της δημόσιας διοίκησης

Αυτό ακριβώς το δομικό μειονέκτημα καλείται σήμερα η πολιτική τάξη, υπό το βάρος της οικονομικής κρίσης που βιώνει η χώρα, να μετατρέψει σε πλεονέκτημα για να καταστεί δυνατή η επανεκκίνηση της εθνικής οικονομίας.

Οι κύριες παρεμβάσεις που πρέπει να γίνουν στην κατεύθυνση της ριζικής ανασυγκρότησης του κράτους αφορούν την αλλαγή της αρχιτεκτονικής της δημόσιας διοίκησης και τη διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού του στενού και ευρύτερου δημόσιου τομέα. Δυστυχώς, συχνά η δημόσια συζήτηση επικεντρώνεται αποκλειστικά στο μέγεθος του κράτους, όσον αφορά τον αριθμό των απασχολούμενων. Είναι ξεκάθαρο όμως ότι αν δεν αποφασιστούν αλλαγές στην αρχιτεκτονική της κρατικής μηχανής δεν είναι δυνατό να προσδιοριστεί ποιος είναι ο απαιτούμενος αριθμός των δημοσίων υπαλλήλων, τα απαραίτητα προσόντα, η κατανομή τους κ.α.

Η σημερινή χαοτική διάρθρωση της δημόσιας διοίκησης παρουσιάζει την ακόλουθη εικόνα: κατακερματισμένες και αλληλοεπικαλυπτόμενες αρμοδιότητες, διοικητική ευθύνη που χάνεται ανάμεσα στα επάλληλα επίπεδα υπογραφών, φορείς που συνεχίζουν να υφίστανται παρότι ο σκοπός ίδρυσή τους έχει εκλείψει προ πολλού, οργανογράμματα δημόσιων φορέων με προβλέψεις προσωπικού προ 20ετίας, πολυνομία με την ύπαρξη χιλιάδων (συχνά αντιφατικών) νομοθετικών διατάξεων κ.α

Μια νέα αρχιτεκτονική πρέπει να θέσει σε νέες βάσεις την παροχή υπηρεσιών από το Δημόσιο, έχοντας στο επίκεντρο την εξυπηρέτηση του πολίτη. Η υιοθέτηση πρακτικών «διοίκησης ολικής ποιότητας» που θα εστιάζει σε διαδικασίες, και όπου θα ορίζονται μετρήσιμοι και συγκρίσιμοι στόχοι ανά υπηρεσία και υπάλληλο, είναι ένα από τα στοιχεία του σύγχρονου management που οφείλει να αποκτήσει η δημόσια διοίκηση.

Μια καίρια μεταρρύθμιση στην κατεύθυνση της παροχής ουσιαστικά αναβαθμισμένων υπηρεσιών προς τον πολίτη, ώστε να πάψει η ταλαιπωρία του στα γρανάζια της γραφειοκρατίας, είναι η πλήρης διαχείριση της επαφής της δημόσιας διοίκησης με τον πολίτη από «υπηρεσίες μιας στάσης» (one stop shop). Υπηρεσίες, όπως είναι τα σημερινά ΚΕΠ, με ακόμα πιο διευρυμένο πεδίο αρμοδιοτήτων, όπου ο πολίτης θα προσφεύγει για την εξυπηρέτηση του, θα υποβάλει το αίτημα του, το οποίο θα διαβιβάζεται υπηρεσιακώς, χωρίς περαιτέρω εμπλοκή του αιτούντος.

Σημαντική επενέργεια αυτής της μεταρρύθμισης στη λειτουργία της δημόσιας διοίκησης είναι ότι με αυτόν τον τρόπο διευκολύνεται η ριζική ανασυγκρότηση φορέων και οργανισμών της δημόσιας διοίκησης, χωρίς να «εισπράττει» ο πολίτης τις παρενέργειες της μεταβατικής περιόδου.

Η διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού αποτελεί τη δεύτερη βασική προτεραιότητα στην προσπάθεια ανασυγκρότησης της δημόσιας διοίκησης. Οι δημόσιοι υπάλληλοι, όλων των εργασιακών καθεστώτων (μόνιμοι, αορίστου χρόνου, ιδιωτικού δικαίου) παρουσιάζονται συχνά ως ο αποδιοπομπαίος τράγος της κακοδαιμονίας της δημόσιας διοίκησης. Μάλιστα συχνά η κατάργηση της μονιμότητας παρουσιάζεται ως πανάκεια για την αντιμετώπιση της σημερινής αναποτελεσματικότητας του δημοσίου.

Απαραίτητος είναι ο εξορθολογισμός του μισθολογίου των δημοσίων υπαλλήλων, που σήμερα αποτελείται σε μεγάλο ποσοστό από επιδόματα, και η διασύνδεσή του με τους στόχους παραγωγικότητας που τίθενται ανά υπάλληλο και υπηρεσία. Παράλληλα, στο πλαίσιο της ριζικής επανεξέτασης των οργανισμών (οργανογραμμάτων) κάθε δημοσίου φορέα, πρέπει να υπάρξει αξιολόγηση όλων των οργανικών θέσεων, με προτεραιότητα αυτών που κατέχουν υπάλληλοι που βρίσκονται προ της συνταξιοδότησης. Η κατάργηση οργανικών θέσεων που αξιολογούνται ως μη απαραίτητες και ο σωστός προγραμματισμός αναπλήρωσης συνταξιοδοτούμενων υπαλλήλων, με υποχρεωτικές μετατάξεις ή προσλήψεις, αποτελούν τρόπους ορθολογικότερης διαχείρισης του ανθρώπινου δυναμικού, ιδίως στο ασφυκτικό οικονομικό πλαίσιο που βρίσκεται η πατρίδα μας.

Αυτές οι ενδεικτικές παρεμβάσεις αποτελούν τμήμα μόνο μιας συνολικής προσπάθειας για την ανασυγκρότηση του κράτους, που θα καταστήσει τη δημόσια διοίκηση υπηρέτη του πολίτη και αρωγό της αναπτυξιακής επανεκκίνησης της χώρας.

Δημόσια ακίνητη περιουσία: Μία ευκαιρία επανεκκίνησης της οικονομίας ECONOMIST Απρίλιος 2011

Η κρίση που αντιμετωπίζει η χώρα μας σε οικονομικό, κοινωνικό και πολίτικο επίπεδο αναδεικνύει κίνδυνους αλλά και ευκαιρίες. Για τους κινδύνους έχουν ήδη ειπωθεί πάρα πολλά, σε βαθμό που διαμορφώνεται ατμόσφαιρα απαισιοδοξίας και ανασφάλειας, ψυχολογία «εθνικής κατάθλιψης».

Η αλλαγή ψυχολογίας της κοινωνίας, αλλά και της αγοράς, είναι ο θεμέλιος λίθος για την έξοδο από την κρίση. Είναι, λοιπόν, κρίσιμο να αναζητηθούν οι ευκαιρίες που μπορούν να οδηγήσουν σε ανάκαμψη της αγοράς και στην επακόλουθη ανάπτυξη της Οικονομίας.

Η δημόσια ακίνητη περιουσία αποτελεί μια τεράστια, σε μέγεθος και σε σημασία, ευκαιρία για το κράτος να αντιμετωπίσει τη σημερινή οικονομική συγκυρία. Στο πλαίσιο της συνολικής πρότασης, που διατύπωσε ο Αντώνης Σαμαράς, τον Ιούλιο του 2010 (το λεγόμενο «Ζάππειο 1»), συμπεριλήφθηκε ως κεντρικός πυλώνας η επιτακτική ανάγκη αξιοποίησης της ακίνητης περιουσίας του κράτους.

Μια διαδικασία που περιλαμβάνει συγκεκριμένα βήματα:

Πρώτο βήμα η πραγματική αποτίμηση της περιουσίας του Δημοσίου. Αποτίμηση που θα περιλαμβάνει διαδικασίες κατεπείγοντος, αντίστοιχες των Ολυμπιακών Αγώνων, ως προς το ξεκαθάρισμα του νομικού και ιδιοκτησιακού καθεστώτος των δημόσιων εκτάσεων, καθώς και των χρήσεων γης. Λαμβάνοντας υπόψη, μάλιστα, ότι το κράτος έχει το προνόμιο να δημιουργεί υπεραξίες μέσω διοικητικών αποφάσεων (π.χ. αύξηση συντελεστή δόμησης).

Δεύτερο βήμα αποτελεί η αξιοποίηση εργαλείων όπως οι Συμπράξεις Δημοσίου-Ιδιωτικού Τομέα (Σ.Δ.Ι.Τ.), τα αυτοχρηματοδοτούμενα έργα, οι συμβάσεις παραχώρησης για κινητοποίηση του αδρανούς ενεργητικού της οικονομίας, με μοναδικό στόχο την αξιοποίηση των εισροών για την εξυπηρέτηση (τόκους) και μείωση του δημόσιου χρέους. Μέσω αυτών θα προκύψουν φορολογικά έσοδα και ασφαλιστικές εισφορές, τόσο από τα έργα ανάπτυξης και τη διαχείριση τους όσο και τη λειτουργία τους, ενώ δύναται και η προείσπραξη – τιτλοποίηση μελλοντικών εσόδων ή κερδών.

Επίσης είναι δυνατή η δημιουργία εταιρικών σχημάτων διαχείρισης ακινήτων, με παράλληλη εισαγωγή στο Χρηματιστήριο, προκειμένου να αποφέρουν έσοδα από την πώληση μετοχών, (σε μειοψηφικό ποσοστό), καθώς και η έκδοση ομολογιών με εγγύηση των ακινήτων, που περιλαμβάνονται στην περιουσία του εταιρικού σχήματος, για προείσπραξη μελλοντικών εσόδων, ως διαδικασία προχρηματοδότησης (bridge financing).
Η διαδικασία αξιοποίησης της περιουσίας του Δημοσίου προσκρούει όμως και σε περιορισμούς, που δε σχετίζονται με νομικές ή οικονομικές διαδικασίες.
Η διάχυτη καχυποψία της κοινής γνώμης λόγω της απαξίωσης του πολιτικού προσωπικού και η εμπεδωμένη άποψη ότι κάθε δημόσιος διαγωνισμός που κινεί η πολιτεία, εμπεριέχει παράνομο πλουτισμό πολιτικών προσώπων και εξυπηρέτηση ιδιωτικών συμφερόντων, απαιτεί τη διασφάλιση της απόλυτης διαφάνειας.

Ταυτόχρονα, πρέπει να ληφθεί υπόψη η χρονική διάσταση του όλου εγχειρήματος, ούτως ώστε να μην υπάρξει είτε αίσθηση ξεπουλήματος που επηρεάζει την αποδοχή, εκ μέρους της κοινωνίας, των διαδικασιών αξιοποίησης, είτε κατάρρευση της αγοράς ακινήτων λόγω της υπερπροσφοράς επενδυτικών ευκαιριών σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Είναι προφανές ότι η χρηστή και διαφανής αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας του Δημοσίου αποτελεί μια διαδικασία-πρόκληση για την ελληνική πολιτική τάξη, που δύναται να επιδράσει πολλαπλασιαστικά στην ελληνική κοινωνία και οικονομία.

- Να διαμορφώσει την απαρχή της αλλαγής του παραγωγικού μοντέλου της πατρίδας μας, μέσω της κατεύθυνσης επενδύσεων στην ακίνητη περιουσία του δημοσίου, σε τομείς και κλάδους που προσφέρουν εξωστρέφεια και προστιθέμενη αξία.

- Να οικοδομήσει μια νέα σχέση μεταξύ Κράτους και Αγοράς, μακριά από το κρατικοδίαιτο μοντέλο επιχειρηματικότητας που εξέθρεψε η Μεταπολίτευση.

- Να αποτελέσει μια ευκαιρία, ιδίως για την Νέα Δημοκρατία, που αποδίδει κομβικό ρόλο στην αξιοποίηση της δημόσιας ακίνητης περιουσίας, ώστε να καταδείξει τη δυνατότητα του πολιτικού προσωπικού της να διαχειριστεί πετυχημένα ένα τέτοιου μεγέθους εγχείρημα, εν μέσω κρίσης, οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής.

Εν κατακλείδι, η πετυχημένη διαχείριση της δημόσιας ακίνητης περιουσίας θα αποτελέσει μια εκ των βασικότερων τομών που χρειάζεται η χώρα για την «επανεκκίνησή» της από το σημερινό τέλμα στο οποίο βρίσκεται.

Μικροπίστωση: ένα κοινωνικό και οικονομικό πείραμα Economist Μάρτιος 2011

Το Μπαγκλαντές απασχολεί συνήθως τη διεθνή κοινή γνώμη για ζητήματα που σχετίζονται με την εξαθλίωση που μαστίζει το λαό του. Φυσικές καταστροφές και ανθρωπιστικές κρίσεις μας υπενθυμίζουν συχνά το χαμηλότατο επίπεδο διαβίωσης αυτής της χώρας.

Από αυτήν την εξαθλιωμένη χώρα, όμως, των 150 και πλέον εκατομμυρίων κατοίκων, εκ των οποίων το 40% είναι δίχως δουλειά, προήλθε μια ιδιαίτερα καινοτόμα ιδέα για την αντιμετώπιση της φτώχειας, η μικροπίστωση.

Ο εμπνευστής της μικροπίστωσης είναι ο Μοχαμάντ Γιουνούς, καθηγητής Οικονομικών σε τοπικό πανεπιστήμιο, ο οποίος μετά τις σπουδές του στις ΗΠΑ, αφοσιώθηκε στην αντιμετώπιση της φτώχειας στην πατρίδα του, δημιουργώντας μια τράπεζα μικροπιστώσεων, τη Grameen, που αποτελεί ουσιαστικά ένα δίκτυο κοινωνικής αυτοβοήθειας.

Η δική του προσέγγιση έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που την καθιστούν πρωτοπόρα και καινοτόμα, στο βαθμό του να αποτελέσει μοντέλο προς μίμηση σε πολλές χώρες του εξωτερικού και να του χαρίσει το Νόμπελ Ειρήνης το 2006.

Η συνολική φιλοσοφία του Γιουνούς για την αντιμετώπιση του φαινομένου της φτώχειας διαφοροποιείται από τη συνήθη μέθοδο που ακολουθούν συχνά διεθνείς οργανισμοί και ΜΚΟ, οι οποίοι συνήθως περιορίζονται στην διανομή τροφίμων και χρημάτων, εν είδει διεθνούς φιλανθρωπίας. Αυτή η επιλογή από μόνη της, η προώθηση της επιχειρηματικότητας σε περιοχές απόλυτης ένδειας αντί της χορήγησης ανθρωπιστικής βοήθειας σε μορφή τροφίμων ή χρημάτων, είναι πρωτοποριακή.

Ποια είναι αυτά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που καθιστούν ιδιαίτερο και πρωτοποριακό το μοντέλο αντιμετώπισης της φτώχειας και της εξαθλίωσης του Γιουνούς;

Το πρώτο και κύριο χαρακτηριστικό είναι η αξιοποίηση του πιο ισχυρού ενστίκτου του ανθρώπου, αυτού της επιβίωσης. Ο Γιουνούς επέλεξε να απευθυνθεί στους ανθρώπους που δεν είχαν καμία δυνατότητα εξόδου από το καθεστώς ανέχειας που βρίσκονταν. Σε αυτούς που κανένας δεν παρείχε δανεισμό ή υποστήριξη, που δεν κατείχε κάποια περιουσία. Κατάφερε, παρέχοντας πολύ μικρά δάνεια σε ανθρώπους που είχαν τη μοναδική τους ευκαιρία για έξοδο από το καθεστώς ένδειας που ζούσαν, να δώσει κίνητρο σε εκατομμύρια συμπατριώτες του. Η αποπληρωμή των δανείων γίνεται με μικρές τακτές δόσεις, υποχρέωση στην οποία μπορούσαν να αντεπεξέλθουν άνθρωποι που δεν είχαν ξαναδιαχειριστεί χρήματα.
Εξαιρετικά καινοτόμα απόφαση ήταν επίσης η δημιουργία ενός κοινοτιστικού μοντέλου δανειοδότησης. Ουσιαστικά τα μικροδάνεια δεν δίνονταν σε μεμονωμένα άτομα, αλλά κάθε υποψήφιος δανειολήπτης είχε την υποχρέωση να βρίσκει και άλλους δανειολήπτες, με τους οποίους συγκροτούσε μια ομάδα. Αυτή η ομάδα είχε την υποχρέωση συνευθύνης και αλληλεγγύης απέναντι στην τράπεζα καθώς με αυτόν τον τρόπο ενισχύεται ο αυτοέλεγχος στην διαχείριση και αποπληρωμή των δανείων.

Το πραγματικά επαναστατικό στοιχείο όμως αυτού του μικροπιστωτικού συστήματος που εγκαθίδρυσε ο Γιουνούς ήταν η έμφαση στη δανειοδότηση γυναικών. Το Μπαγκλαντές είναι μια μουσουλμανική χώρα, όπου οι γυναίκες διαβιούν εντός πολύ περιοριστικών πλαισίων που τίθενται τόσο από τις θρησκευτικές πεποιθήσεις όσο και από τις λαϊκές προκαταλήψεις. Αποτέλεσμα αυτών είναι η ουσιαστική αποχή των γυναικών από τις οικονομικές υποθέσεις. Αυτούς τους περιορισμούς προσπάθησε να ξεπεράσει ο Γιουνούς, εστιάζοντας τις προσπάθειες του στις γυναίκες. Πιστεύει ότι η αντιμετώπιση της φτώχειας ήταν περισσότερο υπόθεση των γυναικών παρά των αντρών, καθώς οι ίδιες και τα παιδιά πλήττονταν περισσότερο από την ανέχεια και την πείνα. Ακριβώς λόγω αυτής της προσήλωσης των γυναικών στην επιβίωση και πρόοδο των παιδιών, στη βελτίωση των συνθηκών ζωής της οικογένειας, αποτέλεσαν την προτεραιότητα στο οικονομικό και κοινωνικό πείραμα του Γιουνούς.

Πράγματι, η πρωτόγνωρη επιτυχία του εγχειρήματος της Grameen, με ποσοστό αποπληρωμής των μικροπιστώσεων της τάξης του 99%, βασίστηκε στη χρηματοδότηση των γυναικών, οι οποίες αποτελώντας το 94% των δανειοληπτών, συνέβαλαν σημαντικά στη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων και την αντιμετώπιση της φτώχειας.

Το μοντέλο των μικροπιστώσεων κατάφερε να ξεπεράσει τα στενά όρια του Μπαγκλαντές, επιτυγχάνοντας να εξαπλωθεί σε περισσότερο από 50 χώρες παγκοσμίως. Με αυτή την έννοια έχει ουσιαστικά μετεξελιχθεί από κοινωνικό και οικονομικό πείραμα σε τεχνογνωσία προς εξαγωγή, ένα επίτευγμα εξαιρετικά σπάνιο για μια χώρα όπως το Μπαγκλαντές.

Το φοβικό σύνδρομο της χώρας μας και η πολιτική του «τζαμπατζή» Manifesto Νοέμβριος 2010

Οι επικείμενες εξελίξεις στα ανοικτά μέτωπα της εξωτερικής μας πολιτικής (Ελληνοτουρκικά, Κυπριακό, Σκοπιανό, Βορειοηπειρωτικό) φέρνουν πάλι στο προσκήνιο τις πάγιες αδυναμίες που εμφανίζει η ελληνική εξωτερική πολιτική εδώ και πολλά χρόνια.

Πλην αποσπασματικών περιπτώσεων, η ελληνική εξωτερική πολιτική εμφανίζεται να εμφορείται από ένα σημαντικότερο αντίπαλο, πιο ισχυρό από κάθε εξωτερική πίεση ή απειλή που υφίσταται η χώρα μας.

Αυτή η απειλή είναι το φοβικό σύνδρομο που κυριαρχεί στην προσέγγιση και ανάλυση των εθνικών μας θεμάτων. Η επίκληση υποτιθέμενων κινδύνων, όπως η διπλωματική απομόνωση, η "σκοπιανοποίηση" της εξωτερικής μας πολιτικής, η απώλεια διπλωματικών ερεισμάτων και η διατάραξη συμμαχικών και εταιρικών δεσμών με τις ΗΠΑ και τις χώρες της ΕΕ, λειτουργεί πλήρως αποδομητικά για τη συγκρότηση ενός ισχυρού εσωτερικού μετώπου. Ενός εσωτερικού μετώπου απαραίτητου για μια χώρα που αντιμετωπίζει πολλαπλές απειλές και προκλήσεις έναντι γειτόνων και "φίλων".

Δυστυχώς, οι πολιτικές δυνάμεις προτιμούν συχνά να εστιάζουν στην κινδυνολογία, είτε για να πιέσουν και να εκβιάσουν την ελληνική κοινή γνώμη για την "ανάγκη επώδυνων συμβιβασμών" είτε για την ανάγκη να κλείσουμε ανοικτές πληγές "για να εστιάσουμε στα σημαντικά της εσωτερικής πολιτικής" είτε για να καρπωθούν τη συναισθηματική αντίδραση των πολιτών έναντι των "κακών ξένων". Αυτή η τακτική των πολιτικών δυνάμεων διαρρηγνύει την κρίσιμη κοινωνική και εθνική συνοχή που είναι απαραίτητη για την υπηρέτηση μιας αποτρεπτικής στρατηγικής.

Συχνά βλέπουμε αυτό το φοβικό σύνδρομο να εκφράζεται με πολύ χονδροειδείς ισχυρισμούς όπως π.χ. ότι οι επιλογές μας στις σχέσεις μας με την Τουρκία είναι είτε η κατευναστική πολιτική είτε ο πόλεμος. Συχνά διανθίζεται από περιγραφές της Τουρκίας ως "στρατιωτικού γίγαντα" που θα κάνει την Ελλάδα μια χαψιά ή για το ανάδελφο του έθνους μας που δεν μπορεί να περιμένει καμία βοήθεια από τους ανθέλληνες ξένους. Ιδίως αυτήν περίοδο που η χώρα αντιμετωπίζει αυτή την τεράστια οικονομική κρίση, επανέρχονται απόψεις περί αναποτελεσματικών και αντιπαραγωγικών ενόπλων δυνάμεων αλλά και ψευδοδιλλήματα περί του δίπολου «βούτυρο ή κανόνια», δηλαδή κατά πόσο πρέπει να εστιάσουμε στην οικονομική ανάπτυξη ή την αμυντική προπαρασκευή.

Αυτή η στρατηγική του φοβικού συνδρόμου είναι πολύ βολική για αυτούς που δεν θέλουν να σχεδιάσουν, να αναλάβουν κόστος, να πάρουν αποφάσεις και πρωτοβουλίες, να εντοπίσουν κοινότητες συμφερόντων και να αποδομήσουν αντίστοιχες συγκλίσεις αντίπαλων συμφερόντων. Με λίγα λόγια, βολεύει αυτούς που δεν θέλουν να κάνουν πολιτική αλλά να φορτώνουν τις ευθύνες τους, και το κόστος αυτών, σε άλλους, ελπίζοντας ή προσδοκώντας στο «πού θα κάτσει η μπίλια», μια λογική «τζαμπατζή».

Αυτή η πολιτική του «τζαμπατζή» όμως είναι που οδηγεί σε διπλωματική απομόνωση, σε απώλεια ερεισμάτων και συμμάχων, σε συνεχή προσαρμογή σε δεδομένα που άλλοι διαμορφώνουν ερήμην μας. Αυτή την πολιτική οφείλει να καταπολεμήσει κάθε υπεύθυνη πολιτική δύναμη που αντιλαμβάνεται ότι η χώρα μας έχει πολλά συγκριτικά πλεονεκτήματα για να μπορεί να υποστηρίξει μια αξιόπιστη και ισχυρή στρατηγική στη ζώνη συμφέροντός της, δηλαδή την Ανατολική Μεσόγειο και την Νοτιοανατολική Ευρώπη.